Czy odrzucenie spadku przez obdarowanego skutecznie chroni go przed obowiązkiem zapłaty zachowku?
Odrzucenie spadku jest często postrzegane jako sposób na uniknięcie odpowiedzialności za długi spadkowe. W niniejszym artykule przeanalizujemy inny ważny aspekt odrzucenia spadku. Czy odrzucenie spadku przez obdarowanego skutecznie chroni go przed obowiązkiem zapłaty zachowku?
Czym jest zachowek?
Zachowek to określona kwota pieniężna, która przysługuje najbliższym spadkodawcy, jeśli zostali pominięci w testamencie lub otrzymali mniej niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego. Wydziedziczenie może natomiast znacząco wpłynąć na sytuację bliskich spadkodawcy, dlatego warto dokładnie zrozumieć, kiedy i na jakich zasadach może być stosowane.
Praktycznie o tym, czym jest zachowek możesz przeczytać w artykule Zachowek – ochrona praw najbliższych w prawie spadkowym
Skutki odrzucenia spadku
Odrzucenie spadku powoduje, że osoba składająca takie oświadczenie jest traktowana tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. Oznacza to, że:
- Traci status spadkobiercy,
- Nie odpowiada za długi spadkowe,
- Nie ma prawa do zachowku.
Jednak samo odrzucenie spadku nie zawsze chroni przed obowiązkiem zapłaty zachowku.
Darowizny a zachowek
Kluczowe znaczenie ma fakt otrzymania darowizny od spadkodawcy. Sprawy te reguluje art. 1000 Kodeksu cywilnego.
Art. 1000 Kodeksu cywilnego
1. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała od spadkodawcy darowiznę doliczoną do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże obdarowany jest obowiązany do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.
2. Jeżeli obdarowany sam jest uprawniony do zachowku, ponosi on odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.
3. Obdarowany może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie przedmiotu darowizny.
4. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od fundacji rodzinnej, której fundusz założycielski doliczono do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże fundacja rodzinna jest obowiązana do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem pokrycia funduszu założycielskiego przez spadkodawcę.
5. Jeżeli uprawniony nie może otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy lub osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, może on żądać od osoby, która otrzymała mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej doliczone do spadku, sumy pieniężnej potrzebnej do uzupełnienia zachowku. Jednakże osoba, która otrzymała mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, jest obowiązana do zapłaty powyższej sumy tylko w granicach wzbogacenia będącego skutkiem otrzymania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej.
6. Jeżeli osoba, która otrzymała mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej sama jest uprawniona do zachowku, ponosi ona odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jej własny zachowek.
7. Osoba, która otrzymała mienie w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, może zwolnić się od obowiązku zapłaty sumy potrzebnej do uzupełnienia zachowku przez wydanie tego mienia.
Znaczenie czasu dokonania darowizny.
Istotne jest, kiedy darowizna została dokonana:
- Darowizny dokonane na rzecz osób niebędących spadkobiercami doliczane są do spadku tylko wtedy, gdy zostały dokonane na mniej niż 10 lat przed otwarciem spadku.
2. Darowizny na rzecz osób będących spadkobiercami doliczane są zawsze, niezależnie od czasu ich dokonania.
🤔Pamiętaj
Zachowku można żądać tylko od tych obdarowanych, którzy otrzymali darowiznę doliczoną do spadku. Sprawdź, czy masz na myśli właściwe osoby.
👉Uwaga!
Za zapłatę zachowku może odpowiadać także osoba, która nie otrzymała darowizny, lecz podobne świadczenie. Obrazują to poniższe wyroki sądowe.
🧑⚖️Przykład z praktyki sądowej
„Kwota wypłacona tytułem dokonanej przez spadkodawcę dyspozycji wkładem na wypadek śmierci (art. 56 Prawa Bankowego) winna być doliczona do spadku na podstawie art. 993 KC. Nie stanowi ona bowiem ani zapisu zwykłego, ani polecenia, a charakter tej czynności zdecydowanie bliższy jest nieodpłatnemu przysporzeniu, a tym samym darowiźnie. Na gruncie art. 993 KC jako darowizny należy traktować wszelkie czynności, mocą których dochodzi do nieodpłatnego przysporzenia.”
Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi – III Wydział Cywilny z dnia 2 stycznia 2017 r., sygnatura akt III Ca 1422/16
„Jednocześnie przy wykładni art. 993 KC należy mieć na względzie, że o doliczeniu świadczenia do spadku (celem ustalenia substratu zachowku) decydujące znaczenie ma to, aby miało ono cechy i skutki darowizny. Należy zatem przyjąć, że każda celowa czynność prawna powodująca jednokierunkowe przesunięcie majątkowe, skutkujące wzbogaceniem majątkowym jednej strony kosztem drugiej będzie nosiło cechy darowizny.„
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z dnia 5 grudnia 2013 r., sygnatura akt I ACa 982/13
Czy odrzucenie spadku chroni obdarowanego?
W konsekwencji, odrzucenie spadku przez obdarowanego nie zawsze chroni go przed zapłatą zachowku. Kluczowe znaczenie mają następujące czynniki:
- Czas dokonania darowizny,
- Status obdarowanego (czy jest on spadkobiercą czy osobą trzecią),
- Wartość darowizny w stosunku do wartości spadku. Jeżeli bowiem darowizna była drobna, zwyczajowo w danych stosunkach przyjęta, to nigdy nie podlega doliczeniu do spadku. Przeczytaj o tym w tym artykule Zachowek a darowizny dokonane za życia spadkodawcy – co warto wiedzieć?
Podsumowanie.
Odrzucenie spadku przez obdarowanego nie zawsze stanowi skuteczną ochronę przed zapłatą zachowku. Jeśli np. darowizna została dokonana w ciągu 10 lat przed otwarciem spadku lub obdarowany jest spadkobiercą, odrzucenie spadku nie chroni go przed ewentualnym obowiązkiem zapłaty zachowku. Każdy przypadek wymaga jednak indywidualnej analizy, uwzględniającej czas dokonania darowizny, status obdarowanego, wartość darowizny w stosunku do spadku.
Pamiętaj, że radca prawny potrafi doradzić czasami rozwiązania, których nie znajdziesz w internecie.
Nasza kancelaria ma prawniczą wiedzę i doświadczenie w sprawach zachowku i spadków. To normalne. Skorzystaj z pomocy naszej kancelarii.
Wydziedziczenie a prawo do zachowku. Kiedy spadkobierca traci uprawnienia?
Czym jest zachowek? Zachowek to określona kwota pieniężna, która przysługuje najbliższym spadkodawcy, jeśli zostali pominięci w testamencie lub otrzymali mniej niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego. Wydziedziczenie może natomiast znacząco wpłynąć na sytuację...
Zachowek a darowizny dokonane za życia spadkodawcy – co warto wiedzieć?
Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, która ma na celu ochronę interesów najbliższej rodziny spadkodawcy. Jednakże jego wysokość może być znacząco zmodyfikowana przez darowizny dokonane za życia spadkodawcy. W artykule omówimy najważniejsze aspekty związku między...
Co przedawnienie zachowku oznacza dla uprawnionych? Terminy i konsekwencje dla uprawnionych.
Co przedawnienie zachowku to oznacza dla uprawnionych? Zachowek to prawo do pewnej kwoty pieniędzy z majątku spadkowego. Te pieniądze należą się tym, którzy nie dostali od zmarłego spadkodawcy przynajmniej części jego majątku, albo dostali zbyt mało. Praktycznie o...
Zachowek – ochrona praw najbliższych w prawie spadkowym
Co to jest zachowek i komu przysługuje? Zachowek to prawo do pewnej kwoty pieniędzy z majątku spadkowego. Te pieniądze należą się tym, którzy nie dostali od zmarłego spadkodawcy przynajmniej części jego majątku, albo dostali zbyt mało. Oto kilka sytuacji z życia, w...
Zgoda sądu na odrzucenie spadku z długami po 6 miesiącach.
Kiedy odrzucasz spadek z długami w ciągu 6 miesięcy, możesz to zrobić sam, bez niczyjej zgody, bez tłumaczenia się. Firma windykacyjna nie może ci przeszkodzić. Odrzucenie długów spadku po 6 miesiącach wymaga zgody sądu. Firma windykacyjna może przeszkadzać w sądzie....
Odrzucenie spadku z długami po terminie 6 miesięcy.
Firma windykacyjna wniosła do sądu sprawę o stwierdzenie, kto nabył spadek po osobie zadłużonej. Dlaczego firma windykacyjna robi takie rzeczy? Dlatego, że spadek obejmuje także długi. Firma windykacyjna może żądać spłaty długu od stwierdzonych spadkobierców. Dlatego...
Dziedziczenie rodziców po dziecku
Czy rodzice mogą otrzymać spadek po dziecku? Dysponowanie majątkiem na wypadek śmierci Każdy może zadysponować swoim majątkiem – zarówno aktualnym jak nabytym w przyszłości – w formie testamentu. I w ten sposób uczynić jedną lub kilka osób swoimi spadkobiercami...
