Co to jest zachowek i komu przysługuje? Zachowek to prawo do pewnej kwoty pieniędzy z majątku spadkowego. Te pieniądze należą się tym, którzy nie dostali od zmarłego spadkodawcy przynajmniej części jego majątku, albo dostali zbyt mało. Oto kilka sytuacji z życia, w których zachowek nabiera szczególnego znaczenia. Może to także twoja sytuacja?
Testament pomijający najbliższych.
Wyobraźmy sobie, że ktoś zapisuje w testamencie cały majątek swojemu przyjacielowi lub przyjaciółce, pomijając żonę i dzieci. W takiej sytuacji zachowek umożliwia pominiętym członkom rodziny dochodzenie należnej im części spadku.
Nierówne traktowanie dzieci.
Czasem rodzic faworyzuje jedno z dzieci, dając mu za życia albo zapisując mu w testamencie większość majątku. A pozostałe dzieci pomija lub zostawia im niewielką część. Zachowek pozwala wyrównać te dysproporcje.
Darowizny za życia
Pewien spadkodawca rozdał większość majątku w formie darowizn jeszcze za swego życia. Wtedy zachowek chroni interesy najbliższych, którzy dostali niewiele lub zostali pominięci.
Konflikt rodzinny
W przypadku konfliktu rodzinnego, gdy spadkodawca chce wydziedziczyć część rodziny, zachowek może stanowić ostatnią deskę ratunku dla pominiętych osób.
Ochrona małoletnich i niezdolnych do pracy.
Zachowek jest szczególnie istotny dla ochrony interesów małoletnich dzieci lub osób trwale niezdolnych do pracy, którym przysługuje wyższy zachowek.
Związki nieformalne.
W sytuacji, gdy spadkodawca żył w związku nieformalnym i chce zabezpieczyć partnera, zachowek chroni prawa jego małżonka i dzieci lub rodziców do części majątku.
Przedsiębiorstwa rodzinne.
Gdy spadkodawca chce przekazać firmę rodzinną jednemu z dzieci, zachowek zapewnia pozostałym dzieciom udział w wartości majątku.
Innymi słowy.
Zachowek to instytucja prawa spadkowego, która ma na celu ochronę interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy. Dzięki niej osoby uprawnione mogą otrzymać część majątku spadkowego, nawet jeśli zostały pominięte w testamencie. Wyjaśniamy, kto ma prawo do zachowku, kto musi go zapłacić.
Co to jest zachowek?
Zachowek to roszczenie pieniężne. Zachowek to prawo do części wartości spadku. Konkretna suma pieniędzy. Nie jest to część spadku, ani żaden konkretny przedmiot. Zdarza się jednak, że kancelaria prawna może tak negocjować sprawę, żeby uzyskać dla klienta konkretną działkę lub inny składnik spadku.
Celem instytucji zachowku jest ochrona interesów majątkowych najbliższych członków rodziny, wymienionych w art. 991 § 1 KC, przez zapewnienie im, niezależnie od woli spadkodawcy, a nawet wbrew jego woli, roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu w powołanym przepisie ułamkowi wartości udziału w spadku, który by im przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. Osoba należąca do kręgu podmiotów wymienionych w art. 991 § 1 KC ma prawo do uzyskania określonej korzyści ze spadku. Z art. 991 § 2 KC wynika, że zaspokojenie należnego osobie uprawnionej roszczenia o zachowek w pierwszej kolejności może nastąpić bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu. Dopiero w przypadku, gdy uprawniony nie uzyska równowartości zachowku w jednej z powyższej wskazanych form może kierować roszczenie o zachowek do spadkobiercy.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie – I Wydział Cywilny z dnia 28 stycznia 2021 r., I ACa 544/20
Pamiętaj!
Zachowek to twoja ochrona przed całkowitym pominięciem w dziedziczeniu, niezależnie od woli spadkodawcy.
Kto ma prawo do zachowku?
Prawo do zachowku przysługuje:
– zstępnym (dzieciom, wnukom, prawnukom spadkodawcy itd.).
Nie ma znaczenia, czy dziecko jest małżeńskie, pozamałżeńskie czy urodzone ze związku partnerskiego. Najważniejsze jest to, żeby pochodzenie dziecka, wnuka itd. od spadkodawcy zostało prawnie ustalone. Do zstępnych zaliczana jest także osoba przysposobiona, potocznie adoptowana.
– małżonkowi.
Chodzi o małżonka w chwili śmierci spadkodawcy, a nie byłego małżonka. Małżonek rozwiedziony oraz pozostający ze zmarłą osobą w prawomocnie orzeczonej separacji, tracą prawo do zachowku.
W związku z tym, że uczestnik pozostawał w separacji ze spadkodawczynią w chwili jej śmierci, nie jest powołany do dziedziczenia z ustawy po swojej żonie. Spadek po spadkodawczyni dziedziczą zatem na podstawie ustawy jej dzieci, w częściach równych.
Postanowienie Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 13 czerwca 2013 r., II Ca 338/13
– rodzicom spadkodawcy.
Rodzice będą mieli prawo do zachowku tylko wtedy, kiedy prawa do zachowku nie mają zstępni (dzieci, wnuki itp.) oraz małżonek zmarłego.
Zachowek nie przysługuje
Niektórym osobom wskazanym powyżej, zachowek jednak nie przysługuje. Zachowek nie przysługuje:
- osobom wydziedziczonym w testamencie,
- uznanym za niegodne dziedziczenia,
- osobom, które zrzekły się dziedziczenia,
- osobom, które odrzuciły spadek.
Kto musi zapłacić zachowek?
Obowiązek zapłaty zachowku ciąży na osobach powołanych do dziedziczenia – zarówno na podstawie testamentu, jak i ustawy.
Jeśli wartość masy spadkowej nie wystarcza na pokrycie zachowku, uprawniony może dochodzić roszczenia od osób obdarowanych przez spadkodawcę za jego życia. W takich przypadkach zastosowanie ma art. 1000 Kodeksu cywilnego.
W jakich sytuacjach zachowek ma ważne znaczenie?
Zachowek nabiera szczególnego znaczenia w sytuacjach:
– gdy spadkodawca sporządził testament i pominął osoby uprawnione do dziedziczenia ustawowego,
– gdy większa część majątku została przekazana w formie darowizn za życia spadkodawcy,
– gdy uprawniony do zachowku nie otrzymał należnej mu części majątku w innej formie (np. zapisu testamentowego).
Warto podkreślić, że roszczenie o zachowek jest długiem pieniężnym i może być dochodzone przed sądem.
Przykład orzeczenia sądu
W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2013 r. (V CSK 385/12) podkreślono:
„Instytucja zachowku służy ochronie interesów majątkowych najbliższych członków rodziny spadkodawcy przez zapewnienie im roszczenia pieniężnego odpowiadającego określonemu ułamkowi wartości ich udziału w spadku”. Sąd zaznaczył również, że obliczenie wysokości zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o roszczeniu.
Podsumowanie
Zachowek to kluczowy instrument ochrony praw majątkowych najbliższych członków rodziny zmarłego.
Jeśli jesteś osobą uprawnioną do zachowku lub zobowiązaną do jego zapłaty i masz pytania dotyczące swojej sytuacji prawnej, skontaktuj się z nami. Pomożemy Ci w dochodzeniu Twoich praw lub obronie przed nieuzasadnionymi roszczeniami.
Nasza kancelaria ma prawniczą wiedzę i doświadczenie w sprawach zachowku i spadków. To normalne. Skorzystaj z pomocy naszej kancelarii.
Zobacz także:
- Czy odrzucenie spadku przez obdarowanego skutecznie chroni go przed obowiązkiem zapłaty zachowku?
Dowiedz się, czy odrzucenie spadku przez obdarowanego skutecznie chroni przed zapłatą zachowku. Poznaj kluczowe czynniki wpływające na obowiązek zapłaty zachowku przez osoby, które otrzymały darowiznę od spadkodawcy. - Wydziedziczenie a prawo do zachowku. Kiedy spadkobierca traci uprawnienia?
Zachowek to określona kwota pieniężna, która przysługuje najbliższym spadkodawcy, jeśli zostali pominięci w testamencie lub otrzymali mniej niż wynikałoby to z dziedziczenia ustawowego. Wydziedziczenie może natomiast znacząco wpłynąć na sytuację bliskich spadkodawcy, dlatego warto dokładnie zrozumieć, kiedy i na jakich zasadach może być stosowane. - Zachowek a darowizny dokonane za życia spadkodawcy – co warto wiedzieć?
Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, która ma na celu ochronę interesów najbliższej rodziny spadkodawcy. Jednakże jego wysokość może być znacząco zmodyfikowana przez darowizny dokonane za życia spadkodawcy. W artykule omówimy najważniejsze aspekty związku między zachowkiem a darowiznami. Czym jest zachowek? Zachowek to określona… Dowiedz się więcej: Zachowek a darowizny dokonane za życia spadkodawcy – co warto wiedzieć? - Co przedawnienie zachowku oznacza dla uprawnionych? Terminy i konsekwencje dla uprawnionych.
Co przedawnienie zachowku to oznacza dla uprawnionych? Zachowek to prawo do pewnej kwoty pieniędzy z majątku spadkowego. Te pieniądze należą się tym, którzy nie dostali od zmarłego spadkodawcy przynajmniej części jego majątku, albo dostali zbyt mało. Praktycznie o tym, czym jest zachowek możesz… Dowiedz się więcej: Co przedawnienie zachowku oznacza dla uprawnionych? Terminy i konsekwencje dla uprawnionych. - Zachowek – ochrona praw najbliższych w prawie spadkowym
Co to jest zachowek i komu przysługuje? Zachowek to prawo do pewnej kwoty pieniędzy z majątku spadkowego. Te pieniądze należą się tym, którzy nie dostali od zmarłego spadkodawcy przynajmniej części jego majątku, albo dostali zbyt mało. Oto kilka sytuacji z życia, w których… Dowiedz się więcej: Zachowek – ochrona praw najbliższych w prawie spadkowym
